Heeft de wetenschap altijd gelijk?
‘Uit recent onderzoek blijkt ….’, ‘Wetenschappers zeggen ….’, ‘Er is bewijs dat …’. Onze kranten en praatprogramma’s staan er bol van: claims vanuit de wetenschap om een bepaalde stelling te ondersteunen. We zijn als mensen niet goedgelovig en willen graag bewijs zien van een bepaalde mening of claim. En als een wetenschapper het zegt, zal het wel waar zijn. Maar is dat eigenlijk zo? Heeft de wetenschap altijd gelijk? Of worden er ook binnen de wetenschap fouten gemaakt?
Wat is ‘De Wetenschap’?
Wanneer we het hebben over De Wetenschap is het belangrijk om te weten wat we hier eigenlijk mee bedoelen. Wetenschap wordt omschreven als ‘de systematisch verkregen, geordende en controleerbare menselijke kennis, het bijbehorende proces van kennisverwerving als de gemeenschap waarin deze kennis wordt verzameld.’ Het is dus een vrij breed begrip dat zowel de onderzoekers, de onderzoeken zelf en de wetenschappelijke gemeenschap aanduidt.
Binnen de wetenschap zijn er heel veel verschillende onderzoeksvelden. Sommige wetenschappers houden zich bezig met menselijk gedrag, andere wetenschappers bestuderen de snaartheorie. Wereldwijd zijn er meer dan 8,8 miljoen (!) wetenschappers actief binnen heel veel verschillende onderzoeksvelden.
Consensus binnen de wetenschap
Aan deze cijfers te zien, zijn er heel veel verschillende wetenschappers actief. Zijn deze mensen het allemaal altijd met elkaar eens? Absoluut niet. Maar hoe kan dat dan, als de wetenschap de absolute waarheid is en altijd gelijk heeft? Dat blijkt dus een stuk genuanceerder te liggen.
Mensen zijn het niet altijd met elkaar eens. Ervaringen, visies en meningen kunnen flink uiteenlopen. Dat is binnen de wetenschap niet anders. Wetenschappers uit verschillende disciplines en met verschillende achtergronden kunnen tot totaal verschillende conclusies komen. En ook hun afkomst, opleiding, mentor en interesses kunnen leiden tot zeer uiteenlopende visies.
Laten we als voorbeeld de discussie over klimaatverandering nemen. Er is de laatste jaren enorm veel onderzoek gedaan naar klimaatverandering en alhoewel de resultaten onderling kunnen verschillen, zijn veel wetenschappers het wel eens over de opwarming van de aarde en de bijdrage van CO₂-uitstoot hieraan. Het is echter niet zo dat 97% van alle klimaatwetenschappers het eens is over dat klimaatverandering wordt veroorzaakt door de mens, zoals je vaak in de media kunt lezen. Er is veel discussie over de nuances binnen dit debat onder klimaatonderzoekers en aardwetenschappers.
Dat wetenschappers het niet altijd, of juist altijd niet, met elkaar eens zijn is niet iets om je zorgen over te maken. Het is juist iets positiefs! Het betekent namelijk dat de wetenschap nooit stil valt. De discussies en de vraagstukken drijven de wetenschap voort en zorgen er juist voor dat er nóg beter onderzoek wordt gedaan. Door kritisch naar elkaar te zijn, blijft de wetenschap meer objectief, open en dynamisch.
De wetenschappelijke methode
Het verschil tussen een gewone mening en een wetenschappelijke ‘mening’ is dat er flink wat onderzoek aan vooraf gaat. Door middel van de wetenschappelijke methode wordt een vraagstuk of stelling kritisch onderzocht. De resultaten kunnen een stelling vervolgens ondersteunen of juist ontkrachten. Dit is een continu proces dat al eeuwen plaatsvindt en waarbij nieuwe informatie en inzichten kunnen leiden tot veranderingen in de bevindingen.
Uit deze onderzoeken is lang niet altijd één waarheid te vinden. Sterker nog: je kunt je afvragen of er überhaupt sprake is van ‘de waarheid’. De waarheid, of de wereld zoals deze is, is namelijk altijd onderhevig aan interpretatie. Wij interpreteren de wereld om ons heen en beïnvloeden die direct door onze ervaringen. En dat geldt voor wetenschappers net zo goed. Het verschil is dat wetenschappers tijdens hun opleiding leren hun biases te herkennen.
Wetenschappers weten vaak als geen ander dat er niet gesproken kan worden over een absolute waarheid. De wetenschap zelf spreekt dan ook liever van waarschijnlijkheden en kansen. Wanneer de onderzoeksbevindingen echter worden geïnterpreteerd, bijvoorbeeld door de media, verdwijnen deze nuance als sneeuw voor de zon. ‘Er is bewijs gevonden voor buitenaards leven!’ klinkt natuurlijk veel beter en trekt veel meer publiek aan dan ‘Er is voor het eerst licht waargenomen vanaf een andere planeet buiten ons zonnestelsel’.
Feit of Fabel: De wetenschap heeft altijd gelijk
Fabel. Er is in de geschiedenis van de wetenschap veel vooruitgang geboekt, maar dit betekent niet dat alle bevindingen altijd kloppen. Wetenschappelijke theorieën kunnen ook weerlegd worden door nieuw onderzoek of nieuwe ontdekkingen. Dit is juist het mooie van wetenschap: het is altijd in beweging. Dat de wetenschap niet altijd 100% gelijk heeft, betekent trouwens niet dat wetenschap geen nut heeft. Er kan wel met zekerheid gezegd worden dat wetenschap ons meer inzicht geeft in de wereld om ons heen en dat het heeft bijgedragen aan vele vooruitgangen en verbeteringen.
Bronnen:
https://decorrespondent.nl/10384/de-wetenschap-is-geen-mening-en-geen-absolute-waarheid-maar-wat-is-het-dan-wel/2093f171-a091-0057-0241-856f46a2c0f6
https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2275862-is-97-van-de-wetenschappers-het-eens-dat-klimaatverandering-door-de-mens-komt
https://nemo100jaar.nl/vragen/hoeveel-wetenschappers-zijn-er/#:~:text=Daarbij%20bleek%20dat%20er%20wereldwijd%20ongeveer%208%2C8%20miljoen%20wetenschappers%20zijn.
